Selasa, 24 Oktober 2017

Wanci Sunda



Istilah-istilah dalam Bahasa Sunda (2): Waktu
jam 12.00 = tangage,yang berarti panas terik
jam 13.00 = lingsir (panon poe lirgsir ngulon),
jam 14.00 = kalangkang satangtung,
jam 15.00 = mengok,
jam 16.00 = tunggak gunung (pononpoe tunggak gunung),
jam 17.00 = sariak luyung,
jam 17.30 = sareupna,
jam 19.00 = hariem beungeut,
jam 20.00 = sareureuh budak,
jam 21.00 = tumoke,
jam 22.00 = sareureuh kolot,
jam 23.00 = indung peuting.
jam 00.00 = tengah peuting,
jam 01.00 = tumorek,
jam 02.00 = janari leutik,
jam 03.00 = janari gede,
jam 04.00 = kongkorongok hayam,
jam 05.00 = balebat,
jam 06.00 = carangcang tihang,
jam 07.00 = meletek panonpoe,
jam 08.00 = ngaluluh taneuh,
jam 09.00 = haneut moyan,
jam 10.00 = rumangsang,
jam 11.00 = pecat sawed.

(sumber: http://ru-pa.blogspot.co.id/2012/11/istilah-istilah-dalam-bahasa-sunda-2.html)

Istilah waktu untuk orang sunda dalam sehari semalam berdasarkan keadaan alam

1. Wanci tumorék (jam 00.30)
2. Wanci janari sapi (jam 01.00)
3. Wanci janari leutik (jam 01.30)
4. Wanci janari gedé (jam 02.00
5. Wanci disada rorongkéng (jam 02.30)
6. Wanci haliwawar (jam 03.00-03.30)
7. Wanci janari (jam 04.00)
8. Wanci balébat 05.00)
9. Wanci carancang tihang (jam 05.30)
10. Wanci murag ciibun/meleték sarangéngé (jam 07.00)
11. Wanci haneut moyan/laér kanjut (jam 08.00)
12. Wanci rumangsang (jam 09.00)
13. Wanci pecat sawed (jam 10.00
14. Wanci manceran/tengah poé (12.00)
15. Wanci lingsir ngulon (jam 14.00)
16. Wanci panonpoé satungtung (jam 15.00)
17. Wanci tunggang gunung (jam 16.00-17.00)
18. Wanci sariak layung (jam 17.00-18.00)
19. Wanci érang-érang (jam 17.30-18.00)
20. Wanci sareupna/harieum beungeut (jam 18.00-18.30)
21. Wanci sareureuh gaang (jam 19.00)
22. Wanci sareureuh budak (jam 21.00)
23. Wanci sareureuh kolot (jam 22.00)
24. Wanci tengah peuting (jam 24.00.[2]

Nama Waktu Berdasar Waktu Ibadah

1. Pajar (jam 04.00)
2. Imsak (10 menit sebelum waktu subuh)
3. Subuh (jam 04.30-05.00)
4. Duha (jam 08.00-09.00)
5. Dzuhur (jam 12.00)
6. Bada dzuhur (jam 12.30-13.00), waktu setelah adzan dzuhur
7. Asar (jam 15.30
8. Magrib (jam 17.30-18.00)
9. Bada magrib (jam 18.00-19.00)
10. Isya (jam 19.00)
11. Bada isya (jam 19.00-20.00).[2]

Nama Waktu yang Berhubungan dengan Hari

1. Isuk-isuk (jam 05.00-10.00)
2. Beurang (siang)
3. Pabeubeurang (jam 11.00-14.30
4. Pasosoré (jam 15.00-18.00)
5. Peuting (malam)
6. Poé ieu (hari ini)
7. Isukan (besok)
8. Pagéto (besok lagi)
9. Pagéto amat (dua hari berikutnya)
10. Kamari (kemarin)
11. Mangkukna dua hari yang lalu)
12. Tilu poé ka tukang (tiga hari yang lalu).[2]

Usum-Usuman (Musim)

Usum-usuman atau musim yaitu waktu yang menunjukan musim atau waktu tertentu, seperti musim hujan, musim durian.[2]Usum-usuman bisa dibagi sababaraha waktu, saperti dihandap ieu.[2]

Waktu yang Berhubungan dengan Keadaan Alam

1. Usum mamaréng
2. Usum ngijih (musim hujan)
3. Usum dangdarat
4. Usum katiga (musim kemarau)
5. Usum barat (musim angin grdénu dari arah barat, dicampur hujan)
6. Usum selatan (angin musim dari arah barat-timur).[2]

Waktu yang Berhubungan dengan Keadaan Mayarakat

1. Usum ngagebug (musim banyak orang sakit, dan meninggal)
2. Usum sasalad (musim banyak penyakit menular)
3. Usum parepok (musim kawin atau nikah)
4. Usum paceklik (musim kekurangan banyak makanan)
5. Usum tigerat (musim paceklik)
6. Usum nguyung (musimpaceklik).[2]

Waktu yang Berhubungan dengan Penyawahan

1. Usum nyambut
2. Usum tebar
3. Usum tandur
4. Usum ngarambét
5. Usum celetu
6. Usum beukah
7. Usum rampak
8. Usum beuneur héjo
9. Usum pibuateun
10. Usum panén.[2]

Waktu Tatanén di Huma

1.        Usum nyacar
2. Usum ngahuru
3. Usum ngaseuk
4. Usum ngoréd/ngoyos
5. Usum dibuat/ngétém.[2]
(sumber: https://id.wikipedia.org/wiki/Waktu_dan_Musim)

Istilah-Istilah Waktu dalam Bahasa Sunda

Bahasa Sunda sebagai salah satu bahasa daerah di Indonesia memiliki banyak sekali istilah. Misal, untuk satu arti kata, Anda bisa menemukan banyak sekali istilah untuk menggambarkannya. Kali ini, saya akan memposting istilah waktu. Semoga bermanfaat.
Carangcang tihang = antara jam 04.30 - 05.00

Rebun-rebun = antara jam 05.00 - 05.30

Meleték panon poé = antara jam 05.30 - 06.00

Haneut moyan = jam 08.00

Pecat sawed = antara jam 09.00 - 10.00

Rumangsang = antara jam 09.00 - 10.00

Manceran = jam 12.00

Lingsir ngulon = jam 13.00

Erang-erang = jam 17.00

Tunggang gunung = jam 17.30

Sariak layung = jam 18.00

Harieum beungeut = jam 18.30

Sareureuh budak = jam 20.00

Tengah peuting = ja 24.00

Janari gede = jam 02.00 - 03.00

Janari leutik = jam 04.00

Balebat = jam 04.00 - 04.30

Sumber : Peperenian Basa Sunda
(Sumber: http://www.kompasiana.com/sorayamasayu/istilah-istilah-waktu-dalam-bahasa-sunda_5528b2b4f17e61b3798b45b8)




Waktu jeung Usum-Usuman

Ti Wikipédia, énsiklopédia bébas
Gambar:FAJAR.jpg
wanci carancang tihang (kira-kira tabuh 05.30

Waktu nya éta hiji bagian tina sistem ukuran pikeun ngabandingkeun lila lumangsungna kajadian-kajadian sarta selang antara kajadian-kajadian anu dimaksud.[1]Urang sunda ngagunakeun ciri-ciri waktu atawa wanci pikeun nangtukeun waktu dina sapoé sapeuting saméméh ngabogaan arloji atawa béker.[2]Ngaran-ngaran waktu umumna dumasar kana kajadian anu kaalaman ku dirina jeung alam sakurilingna anu méré ciri yén urang sunda mah kacida dalitna jeung alam sakurilingna.[2]

Daptar eusi

Ngaran-Ngaran Waktu Dina Sapoé Sapeuting Dumasar Kana Kajadian Alam

1. Wanci tumorék nya éta wanci keur meujeuhna saré tibra (kira-kira tabuh 00.30)
2. Wanci janari sapi kira-kira tabuh 01.00
3. Wanci janari leutik nya éta wanci liwat tengah peuting (kira-kira tabuh 01.30)
4. Wanci janari gedé kira-kira tabuh 02.00
5. Wanci disada rorongkéng nya éta wanci disada kongkorongok hayam sakali (kira-kira tabuh 02.30)
6. Wanci haliwawar nya éta wanci disada kongkorongok hayam dua kali (kira-lira tabuh 03.00-03.30)
7. Wanci janari kira-kira tabuh 04.00
8. Wanci balébat nya éta udat-udat beulah wétan dina waktu rék pajar (kira-kira tabuh 05.00)
9. Wanci carancang tihang nya éta wanci liwat pajar, téténjoan remeng-remeng kénéh (kira-kira tabuh 05.30)
10. Wanci murag ciibun/meleték sarangéngé nya éta wanci mimiti témbong panonpoé, ciibun nu ngagarenclang dina dangdaunan mimiti murag (kira-kira tabuh 07.00)
11. Wanci haneut moyan/laér kanjut nya nya éta wanci keur sedeng dipaké moyan (kira-kira tabuh 08.00)
12. Wanci rumangsang nya éta wanci sabada haneut moyan panonpoé mimiti karasa panas (kira-kira tabuh 09.00)
13. Wanci pecat sawed kira-kira tabuh 10.00 (munding nu dipaké magawé dilaanan/dipecat sawedna tina beuheung munding nu narik wuluku/garu), di tempat-tempat panas tabuh 10.00, di tempat-tempat nu hawana tiis tabuh 11.00
14. Wanci manceran/tengah poé nya éta panonpoé aya di luhureun embun-embunan; panonpoé keur meujeuhna mancer (kira-kira tabuh 12.00)
15. Wanci lingsir ngulon nya éta wanci panonpoé ngésér ka kulon (kira-kira tabuh 14.00)
16. Wanci panonpoé satungtung nya éta waktu panonpoé satungtung (kira-kira tabuh 15.00)
17. Wanci tunggang gunung ny éta waktu panonpoé geus rék surup ayana dina luhureun gunung (kira-kira tabuh 16.00-17.00)
18. Wanci sariak layung nya éta wanci layung di langit katénjo beureum (kira-kira tabuh 17.00-18.00)
19. Wanci érang-érang nya éta waktu panonpoé rék surup (kira-kira tabuh 17.30-18.00)
20. Wanci sareupna/harieum beungeut nya éta waktu geus mimiti reup poék (kira-kira tabuh 18.00-18.30)
21. Wanci sareureuh gaang nya éta waktu gaang eureun disada (kira-kira tabuh 19.00)
22. Wanci sareureuh budak nya éta waktu barudak leutik geus mimiti saré (kira-kira tabuh 21.00)
23. Wanci sareureuh kolot nya éta waktu kolot mangsana reureuh (kira-kira tabuh 22.00)
24. Wanci tengah peuting kira-kira tabuh 24.00.[2]

Sesebutan Waktu Dumasar Kana Waktu Ibadah

1. Pajar kira-kira tabuh 04.00 waktu rék meleték panonpoé
2. Imsak kira-kira 10 menit saméméh waktu subuh
3. [Subuh]] kira-kira tabuh 04.30-05.00
4. Duha kira-kira tabuh 08.00-09.00
5. Lohor kira-kira tabuh 12.00
6. Bada lohor kira-kira tabuh 12.30-13.00, waktu sanggeus kadéngé bedug lohor
7. Asar kira-kira tabuh 15.30
8. Magrib kira-kira tabuh 17.30-18.00, waktu geus mimiti poék pikeun ngalaksanakeun sholat magrib
9. Bada magrib kira-kira tabuh 18.00-19.00, waktu saréngséna sholat magrib
10. Isa kira-kira tabuh 19.00, waktu pikeun ngalaksanakeun sholat isa
11. Bada isa kira-kira tabuh 19.00-20.00, waktu sanggeus ngalaksanakeun sholat isa.[2]

Sesebutan Waktu nu Patali jeung Poé

1. Isuk-isuk kira-kira tabuh 05.00-10.00, wanci bada subuh nepi ka kira-kira pecat sawed
2. Beurang nya éta ti mimiti meleték panonpoé nepi ka surupna
3. Pabeubeurang kira-kira tabuh 11.00-14.30, waktu sabada pecat sawed nepi ka waktu panon poé satungtung
4. Pasosoré kira-kira tabuh 15.00-18.00, waktu sabada panon poé satungtung nepi ka waktu sareupna
5. Peuting nya éta waktu ti barang surup panonpoé nepi ka meletékna deui
6. Poé ieu nya éta waktu anu ayeuna keur dilakonan
7. Isukan nya éta sapoé nu bakal datang
8. Pagéto nya éta heuleut sapoé ti ayeuna ka hareup (dua poé nu bakal datang)
9. Pagéto amat nya éta heuleut dua poé ti ayeuna ka hareup (tilu poé nu bakal datang)
10. Kamari nya éta poé nu geus kaliwat sapeuting
11. Mangkukna nya éta kamarina, heuleut sapoé ka tukang (poé nu geus kaliwat dua poé)
12. Tilu poé ka tukang nya éta waktu nu geus kaliwat tilu poé.[2]

Waktu nu Patali jeung nu Geus Kalakon

1. Ayeuna nya éta waktu nu keur dilampahan
2. Bieu nya éta waktu nu cikénéh karangdapan
3. Cikénéh nya éta panuduh waktu nu geus kaliwat, pandeurieun bieu
4. Tadi nya éta waktu nu can lila kaliwatna
5. Engké/mangké nya éta nuduhkeun waktu (deukeut nu bakal kasorang).[2]

Sesebutan Waktu nu Patali jeung Jaman

1. Kiwari nya éta jaman nu keur dilakonan ayeuna
2. Baréto nya éta jaman nu geus lila kaliwat
3. Baheula nya éta jaman nu geus lilia kaliwat béh ditueun baréto
4. Bihari nya éta jaman nu geus kaliwat lila pisan
5. Jaga nya éta jaman nu lila kénéh bakal kasorang
6. Isuk jaganing géto (pagéto) nya éta jaman nu moal lila bakal kasorang
7. Baring supagi nya éta isuk jaganing géto, dina waktu nu bakal datang.[2]

Sesebutan Waktu Séjénna

1. Sakiceup nuduhkeun waktu nu sakeudeung pisan
2. Sakedét nuduhkeun waktu nu sakeudeung pisan
3. Sakilat nuduhkeun waktu nu sakeudeung pisan, diupamakeun kana liana kilat nu ngaburinyay
4. Saharita waktu éta atawa harita kénéh
5. Sajongjongan nuduhkeun waktu sawatara sekon
6. Sakedupan nuduhkeun waktu saharita, jero sawatara sekon
7. Sapanyeupahan nuduhkeun waktu nu teu sabaraha lilana, kira-kira lilana sarua jeung nu keur nyeupah
8. Sapangéjoan nuduhkeun waktu nu rada lila, kira-kira lilana sarua jeung nu keur ngéjo (nyangu)
9. Sapoé sapeuting nuduhkeun waktu anu lilana dua puluh opat jam
10. Saminggu nuduhkeun waktu anu lilana tujuh poé
11. Sabulan nuduhkeun waktu anu lilana opat minggu (28,29,30 atawa 31 poé)
12. Sabulan campleng nuduhkeun waktu anu lilana sabulan jejeg
13. Saumur jagong nuduhkeun waktu anu lilana sarua jeung umur melak jagong, kira-kira tilu bulan satengah
14. Sausum nuduhkeun waktu anu dicirian ku sakali usum, upamana usum hujan, usum kadu
15. Sataun nuduhkeun waktu anu lilana dua welas bulan
16. Sataun landung nuduhkeun waktu anu lilana dua welas bulan leuwih
17. Sawindu nuduhkeun waktu anu lilana dalapan taun
18. Saabad nuduhkeun waktu anu lilana saratus taun
19. Samilénium nuduhkeun waktu anu lilana sarébu taun.[2]

Usum-Usuman

Usum-usuman nya éta waktu anu nuduhkeun usum atawa waktu nu tangtu, upamana waé usum hujan, usum kadu.[2]Usum-usuman bisa dibagi sababaraha waktu, saperti dihandap ieu.[2]

Waktu nu Patali jeung Kayaan Alam

1. Usum mamaréng nya éta usum mimiti ngijih
2. Usum ngijih nya éta waktu mindeng turun hujan
3. Usum dangdarat nya éta usum panyelang antara ngijih jeung katiga, hujan jeung halodo kakapeungan
4. Usum katiga nya éta usum halodo, usum teu hujan
5. Usum barat nya éta usum angin grdénu jolna ti kulon, pacampur jeung hujan
6. Usum selatan nya éta usum loba angin nu jolna ti kidul-wétan.[2]

Waktu Nu patali jeung Kaayaan nu aya di Masarakat

1. Usum ngagebug nya éta usum loba nu gering parna, loba nu maraot
2. Usum sasalad nya éta usum loba panyakit nu babari tépa
3. Usum parepok ny éta usum loba nu kawin
4. Usum paceklik nya éta usum kurang dahareun, pangpangna béas atawa paré, usum paila
5. Usum tigerat nya éta usum paceklik
6. Usum nguyung nya éta usum paceklik.[2]

Waktu nu Patali jeung Tatanén di Sawah

1. Usum nyambut nya éta mangsa ngagarap sawah
2. Usum tebar nya éta mangsa ngawurkeun binih kana pabinihan
3. Usum tandur nya éta mangsa melak binih parénu tos jadi di kotakan sawah
4. Usum ngarambét nya éta mangsa miceunan jukut nu jaradi antara tangkal paré di sawah
5. Usum celetu nya éta mangsa siki paré geus mimiti cul-cel baruahan
6. Usum beukah nya éta mangsa paré areusian, bareukah
7. Usum rampak nya éta mangsa paré geus rampak kaluar humbutna
8. Usum beuneur héjo nya éta mangsa paré geus beuneur tapi masih kénéh héjo
9. Usum pibuateun nya éta mangsa paré ngadagoan waktu nu mustari pikeun dipanén
10. Usum panén nya éta mangsa paré diala (dibuat).[2]

Waktu nu Patali jeung Tatanén di Huma

1. Usum nyacar nya éta mangsa nyacar leuweung pihumaeun
2. Usum ngahuru nya éta mangsa ngaduruk kai jeung kakayon séjénna
3. Usum ngaseuk nya éta mangsa melak paré huma
4. Usum ngoréd/ngoyos nya éta mangsa meresihan jukut nu jaradi antara luwukan paré ku koréd
5. Usum dibuat/ngétém nya éta mangsa ngala paré (maké étém).[2]


Wanci wanci (istilah waktu) Basa Sunda

Tuesday, May 1, 2012

Janari gede ( pagi buta, sekitar pukul 01.00 – 03.00 malam )

Janari leutik ( pagi menjelang subuh, sekitar pukul 3.30 – 04.30 pagi )

Balebat ( waktu terbit fajar, sekitar pukul 04.30 pagi )

Carangcang tihang ( sudah lewat fajar / remang-remang, sekitar pukul 05.00 )

Haneut moyan ( waktu untuk berjemur, sekitar pukul 07.00 – 08.00 )

Rumangsang ( waktu matahari sudah mulai terasa panas, sekitar pukul 09.00 )

Pecat sawed ( waktu istirahatnya kerbau dari membajak sawah, sekitar pukul 10.30)

Manceran ( waktu tengah hari, sekitar pukul 12.00 )

Wanci lingsir ngulon ( waktu saat matahari mulai bergeser ke barat, sekitar pukul 13.00 )

Wanci panon poe satangtung ( saat bayangan setinggi badan, sekitar pukul 15.00 )

Wanci tunggang gunung ( waktu senja hari, sekitar pukul 16.00 – 17.00 )

Wanci sariak layung ( waktu menjelang petang, sekitar pukul 17.00 – 18.00 )

Wanci sareupna ( waktu menjelang malam, sekitar pukul 18.30 )

Wanci sareureuhna budak ( waktu saatnya anak kecil tidur atau pulang mengaji sekitar pukul 20.00 )

Wanci tengah peuting ( waktu tengah malam, pukul 24.00 )

Usum pagebug ( musim wabah penyakit dan banyak yang meninggal )

Usum sasalad ( musim wabah penyakit )
Usum patepok ( musim hajatan pernikahan )

Usum tigerat ( musim paceklik, musim serba kekurangan pangan )

Usum mamareng ( awal musim hujan )

Usum ngijih ( musim hujan )

Usum dangdangrat ( awal musim kemarau )

Usum katiga / usum halodo ( musim kemarau )
(sumber: http://motif-tif.blogspot.co.id/2012/05/wanci-wanci-istilah-waktu-basa-sunda.html)
 
 

Terima Kasih telah mengklik blog ini

Jika berkenan scan barqode dibawah ini sebagai apresiasi bagi penulis :-)

 

 
Diposting oleh di

1 komentar:

Langganan: Posting Komentar (Atom)